του Γιώργου Κώτσηρα*
Το ευρωπαϊκό πλαίσιο για το κράτος δικαίου είναι η σύνθεση με τις κοινές μας αξίες και οι αξίες αυτές είναι η βάση πάνω στην οποία κτίσαμε την Ε.Ε. περιλαμβάνοντας μεταξύ άλλων τον σεβασμό των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Στο πλαίσιο αυτό, άκρως σημαντική είναι η αξία του Χάρτη Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της Ε.Ε., ενός κειμένου που αποτελεί πρωτογενές δίκαιο δεσμευτικό για τις εθνικές έννομες τάξεις εδώ και περισσότερο μία δεκαετία.
Ο Χάρτης ενσωματώνει τις πλέον σύγχρονες ερμηνευτικές αντιλήψεις για τα προστατευόμενα αγαθά και καταστρώνει την προστασία σε συνάρτηση με τις κρίσιμες εξελίξεις της εποχής μας. Είναι, δηλαδή, μια σύγχρονη πηγή που δεν μπορεί και δεν πρέπει να αγνοείται.
Στις 2 Δεκεμβρίου 2020 η Επιτροπή παρουσίασε μια νέα στρατηγική για την ενίσχυση της εφαρμογής του Χάρτη των Θεμελιωδών Δικαιωμάτων στην ΕΕ. Προκειμένου να διασφαλιστεί ότι ο Χάρτης θα γίνει πραγματικότητα για όλους, η στρατηγική καθορίζει την κατεύθυνση της εφαρμογής του Χάρτη για τα επόμενα 10 έτη και επικεντρώνεται σε συγκεκριμένους πυλώνες: την αποτελεσματική εφαρμογή από τα κράτη μέλη, την ενδυνάμωση των οργανώσεων της κοινωνίας των πολιτών, των υπερασπιστών των δικαιωμάτων και των επαγγελματιών του κλάδου της δικαιοσύνης, τον Χάρτη ως πυξίδα για τα θεσμικά όργανα της ΕΕ και την ενίσχυση της ευαισθητοποίησης των πολιτών.
Δεν χωρά αμφιβολία πως η προάσπιση των θεμελιωδών δικαιωμάτων και αξιών της ΕΕ αποτελεί κοινή ευθύνη και απαιτεί συλλογική προσπάθεια από όλους τους ενδιαφερομένους: θεσμικά όργανα, φορείς και οργανισμούς της ΕΕ, εθνικές και τοπικές αρχές, συμπεριλαμβανομένων των αρχών επιβολής του νόμου, υπερασπιστές των δικαιωμάτων, νομοθέτες, δικαστές και άλλους επαγγελματίες του κλάδου της δικαιοσύνης, καθώς και οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών που δραστηριοποιούνται στον τομέα των θεμελιωδών δικαιωμάτων.
Στο πλαίσιο αυτό είναι πολιτικό καθήκον και νομική υποχρέωση των εθνικών αρχών να λαμβάνουν υπόψη στη χάραξη νέων πολιτικών την ερμηνευτική διάπλαση των αγαθών που κατοχυρώνει ο Χάρτης ακόμη και στις αμιγώς εσωτερικές σχέσεις. Για την ακρίβεια, είναι αναγκαία η ανάδειξη της «εθνικής διάστασης» του Χάρτη, δηλαδή η υλοποίηση μιας συνεκτικής εθνικής πολιτικής για την αποτελεσματική εφαρμογή του επιπέδου προστασίας του. Χρειάζεται, με άλλες λέξεις, η εμπέδωση του Χάρτη στο νομικό πολιτισμό μας ως διακριτής πηγής προστασίας.
Ο χώρος της Δικαιοσύνης είναι, αυτονόητα, ο καταλύτης μιας τέτοιας εθνικής πολιτικής. Για τον λόγο αυτόν, ήδη στο Υπουργείο Δικαιοσύνης προχωρούμε σε πρωτοβουλίες για την ενίσχυση της συμμετοχής και της συμβολής της χώρας μας στην εφαρμογή του Χάρτη από τους εγχώριους φορείς (ορισμό στο Υπουργείο Δικαιοσύνης ενός σημείου επαφής/ focal point, ενίσχυση της διδασκαλίας του Χάρτη Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της Ε.Ε. στην Εθνική Σχολή Δικαστικών Λειτουργών κ.α.). Σε συνεργασία και με το Υπουργείο Εξωτερικών στοχεύουμε στη διευκόλυνση της ροής πληροφοριών και βέλτιστων πρακτικών σχετικά με τον Χάρτη και στον συντονισμό των προσπαθειών για την ανάπτυξη πρωτοβουλιών για την αποτελεσματική εφαρμογή του Χάρτη στη χώρα.
Σε μια εποχή που τα θεμελιώδη δικαιώματα του ανθρώπου παγκοσμίως πρέπει να διασφαλιστούν και στο πλαίσιο της μάχης για την καταπολέμηση της πανδημίας του Covid-19, η συζήτηση για την περαιτέρω θωράκισή τους μέσω της υιοθέτησης πολιτικών για την αποτελεσματική εφαρμογή του Χάρτη Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της Ε.Ε. καθίσταται πιο επίκαιρη από ποτέ.
*Ο Γιώργος Κώτσηρας είναι Υφυπουργός Δικαιοσύνης
